Andrzej Zygmunt Rola – Stężycki
Gniazdo rodowe rodziny – Bończa w gminie Warka parafii Wrociszew – jest jedną z najstarszych miejscowości na Mazowszu. Wzmiankowana – Boncz, Boncza – w roku 1408 w aktach czerskich, de Boncze – 1410, potem: Gorna Boncza,Nagorna Boncza – 1416, Magna Boncza – 1539 i Bończa od roku 1783.
To nazwa rzeczownikowa, typu odimiennego, wywodząca się od staropolskiego imienia Boniek. To zaś od łacińskiego imienia Bonifacy, pochodzącego od słów bonumfatum (dobry los), lub bene faci (dobrze czynić, pomagać), czyli przynoszącego szczęście, dobrodzieja, itp.
Od nazwy wsi wziął nazwę herb rodziny – Bończa – zwany też Bończe, Buńcza, Buńcze, także Głoworożec, Jednorożec, Rinocerus i Unicornus, wzmiankowany po raz pierwszy w roku 1396.
Dzieje rodziny rozpoczynają się w roku 1375, kiedy to Sławek Bończa zobowiązał się wydać opatowi z Koprzywnicy pod Sandomierzem, wieś Bystrzycę pod Lublinem. Bonieccy wzmiankowani są również w roku 1398 w dokumentach sądowych łęczyckich.W grójeckiem dziedzicami dóbr Bończa, Bończa Nagórna, Palczew, Rudawica, Młynnik, Pisarskie i Bońkowa Wola w latach 1408 – 1415 byli: Wisław, Adam, Świętosław, Bońko, Mikołaj, Przecław, Piotr Koloman, Piotr Kaczor, Przybysław i Stanisław Złoty.
W roku 1444 Bolesław – książę mazowiecki – nadał dla Bończy prawo niemieckie.
Bonieccy do końca wieku XV pisali się: Bończa, Bońko, albo też: z Bończy. Nazwiska w formie dziś znanej, zaczęli używać Albert, Stefan, Jerzy, ja i Szymon, synowie Andrzeja Szczepanowicza w roku 1529.
Licznie rozrodzona rodzina używała przydomków: Fredro, Kolomand, Kaczor, Mistrz, Warchoł, Złoty, Wangrzyn i innych. Skoligacona zaś z wieloma szlacheckimi rodzinami okolicznymi – Sobikowskimi, Mirowskimi, Lisowskimi, Michałowskimi, Boskimi, Rosochowskimi, Ogrodzieńskimi, Pikarskimi, Biejkowskimi, Uwielińskimi, Machnackimi, Palczewskimi, Brankowskimi, Wągrodzkimi i wieloma innymi, znanymi także w kraju – była jedną z najznakomitszych w regione. Wśród rodzin skoligaconych należy wymienić książąt Połubińskich i Sanguszków, oraz hrabiów Stadnickich i Tyszkiewiczów.
Dzierżąc wiele dóbr okolicznych, wśród których – poza rodzinną Bończą – były także wsie: Palczew, Rudawica, Młynnik, Pisarskie, Bońkowa Wola i inne – założone przez Bońka z Bończy i Rzyśkowa Wieś – założona przez Rzyśka z Bończy – stanowili ród silny i zwarty. Dobra te pozostawały w rodzinie aż do końca I Rzeczypospolitej, kiedy to ich właścicielka Faustyna z Bonieckich Ostromęcka, sprzedała je w roku 1798 – Gorajskiemu.
Potomkowie wszystkich linii pełnili liczne urzędy ziemskie, byli politykami, żołnierzami, naukowcami i funkcjonariuszami Kościoła w Polsce. Należy wymienić tu choćby:
- Stefana syna Andrzeja, wójta w Goszczynie – 1525,
- Łazarza syn Jakuba – wójta w Długowoli – 1535, a w roku 1543 – wójta w Bądkowie.
- Marcina syna Piotra – wójta w Piasecznie – 1539,
- Stanisława syan Stefana, podżupnika i pisarza króla Zygmunta Augusta w Olkuszu – 1569.
Bonieccy pełnili także wiele odpowiedzialnych urzędów, w tym: podczaszych, podsędków, sędziów, starostów, podstolich, kasztelanów, łowczych, cześników, komorników, skarbników i podwojewodzich. Wśród nich wymienić należy:
- Mikołaja Krzesława syna Jakuba – podstarościego grójeckiego 1552.
- Andrzeja syna Jana Krzesława – podstarościego derpskiego 1583,
- Jana – kanonikia gnieźnieńskiego i płockiego, oraz proboszcza wareckiego i wrociszewskiego, doktora dekretów – około 1600.
- Alberta – wikariusza kolegiaty Św Jana w Warszawie – 1546,
- Kajetana Aleksandera – kanonika sandomierskiego i chełmskiego – 1790,
- Stanisława – kanonika warszawskiego i gnieźnieńskiego – 1515,
- Krzysztofa – proboszcza w Promnie i Wrociszewie – 1615, - Wojciech Antoniego – proboszcza w Promnie – 1695.
Wielu z nich było elektorami królewskimi, dyplomatami, a przedewszystkim żołnierzami i patriotami. Również dobroczyńcami wielu okolicznych parafii, głównie zaś Wrociszewa i Warki.
Poza ww. dobrami tworzącymi gniazdo pierwotne, rodzina ta posiadała wiele dóbr – lub ich części – w grójeckiem. Należały do nich, między innymi: Lisów, Rosochów, Bądków, Wolę Łychowską, Michałów Dolny, Sadków, Tomczyce, Wolę Mirowską, Borowe, Drwalewice, Suchodoły, Nosy, Sikuty, Żyrówek, Krempę i Czarnolas – pod Lipskiem, Piskórkę, Uwieliny pod Prażmowem, Warpęsy, Polichno i Gniejewice pod Jasieńcem.
Bonieccy – rozrodzeni – tworzyli kilka linii:
- Linię na Bończy Nagórnej – potomstwo Świętosława,
-Linię na Bończy, Michałowie, Mirowicach, Palczewie, Pokrzywnej i Brańczycy – potomstwo Kolomanda,
- Linię Mistrza – potomstwo Andrzeja z Bończy,
- Linię na Kącinie i Słomczynie – potomstwo Krzesława z Bończy.
Najliczniejszą i najbardziej znaną, jest linia potomków Świętosława i jego żony Tochny, idąca z Bończy Nagórnej od roku 1408. Dzierżyli oni dobra Kruszówek pod Garwolinem – 1676, Dąbrowskie Wyłazy i Iganie pod Siedlcami – 1674 pod Liwiem – 1676, Wereszczyn – 1774, Syczyn 1797 pod Chełmem, Bronowice – 1755, Wytyczno – 1794 i Andrzejów – 1802 pod Lublinem. Także Kruchel – 1784 pod Włodzimierzem Wołyńskiem, Krasus – Łęczna Wola – 1711 pod Łukowem, Zbludowice – 1712 w sandomierskiem, Gadawę – 1792, Żydów – 1797 pod Wislicą, Kostki i Bieniątki – 1801 pod Buskiem i Strawczynek – 1809 w kieleckiem. Dokupili Brynicę i Micigozd – 1802 pod Szydłowcem. Do licznych tych majętności posiadanych przez potomstwo tej linii, należy wymienić jeszcze części na Brynicy, Piekoszowie, Warężu, Kostkach, Chomętówku, Pootworowie, Rdzowie – w kieleckiem, oraz także Michałowicach, Tomczycach i Świdnie w grójeckiem. Te ostatnie stanowiły główną siedzibę rodziny w regionie.
Najbardziej znanym potomkiem tej linii jest Adam Józef Feliks Fredro Boniecki -*19.11.1842 w Żydowie, syn Ferdynanda Hipolita Ignacego – sędziego pokoju okręgu szydłowieckiego – i Leontyny hr. Stadnickiej. On też odziedziczył po rodzicach dobra Strawczynek pod Kielcami. Absolwent Instytutu Szlacheckiego w Warszawie. Podjął studia prawnicze w Sankt – Petersburgu, ale sytuacja polityczna spowodowała, że przeniósł się do Paryża, gdzie ukończył Szkołę Prawa w Paryżu z tytułem licencjata. Po powrocie do kraju został referendarzem w Kancelarii Rady Stanu Królestwa. Następnie był asesorem w Trybunale Cywilnym w Warszawie, a po odziedziczeniu po wuju Michale Stadnickim dóbr Świdno w grójeckiem, osiadł w nich pozostając przy urzędzie sędziego pokoju powiatu grójeckiego. Autor epokowego dzieło pt: „Herbarz Polski”, wydanego przed II Wojną Światową w 16 tomach. Zawiera ono opisy genealogiczne polskich rodzin szlacheckich do litery M (Makomaski). Pozostałe tomy – w rękopisie – spalone zostały w Archiwum Koronnym podczas Powstania Warszawskiego w roku 1944. Jest on także autorem monografii rodzin litewskich pt.: „Poczet rodów w Wielkiem Księstwie Litewskiem w XV i XVI wieku”, wydanym w Warszawie w roku 1887 i „Kronika rodziny Bonieckich z przydomkiem Fredro herbu Bończa”, wydanej w roku 1875 w Warszawie. Żonaty z Jadwigą hr. Stadnicką z Osmolic, pozostawił syna Michała.
Współcześnie najbardziej znanym potomkiem tej linii jest ks. Adam Boniecki -*ur. 25 lipca 1934 r. w Warszawie, marianin, ksiądz Kościoła Katolickiego, redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego”, spadkobierca Świdna.
Potomkowie Kolomanda – poza działami rodowymi – najliczniej zasiedlali okolice położone między Grójcem, a Piasecznem. Wzmiankowano ich jeszcze w końcu wieku XVII.
Potomstwo Andrzeja z Bończy jest najmniej znane, bowiem to linia krótka, wzmiankowana jedynie do końca wieku XVI.
Linia idąca od Krzesława, dziedzicząca Kącin i Słomczyn, mająca części na Żyrówku – 1609, Wągrodnie i Łosiu, Krakowianach, Radzikowie i Pławach – 1625, oraz Pruszkowie – 1646 – wzmiankowana była do połowy wieku XVII.
Na Litwie Bonieccy (Boneckis) tego herbu – wzmiankowani byli w województwach brzesko – litewskiem, kowieńskiem – 1786 – mohylewskiem, wileńskiem, oraz na Wołyniu i Podolu.
Nazwiska Boniecki używa dziś w Polsce 3340 osób. Najliczniej wzmiankowani są w okolicach Warszawy, Torunia, Włocławka, Radomia, Elbląga, Bydgoszczy, Gdańska i Łodzi.