Andrzej Zygmunt Rola – Stężycki
Pniewy to dziś wieś gminna położona na trakcie Grójec – Mszczonów w odległości około 10 km na zachód od Grójca, w parafii Jeziórka. Wzmiankowano ją w dokumentach czerskich w roku 1419 (Pnewo). Powstała ona w wyniku przekształcenia części puszczy w teren osadniczy, dla potrzeb rozwijającego się rolnictwa. Ten długo trwający proces, ma odniesienie w nazwie, bowiem po usunięciu drzewostanu, dokonywanego przez wypalanie i wyrąbywanie drzew, pozostawały po nim korzenie i pnie. Owa trzebież puszczy utrwaliła się w nazwie wsi – dziś Pniewy.
Pierwszymi jej właścicielami byli benedyktyni płoccy, którzy posiadali także niedalekie dobra Grabie. Jest gniazdem rodowym Pniewskich herbu Ostoja. Dziedzicem dóbr w roku 1564 był Michał Pniewski. Ostatniego z tej rodziny – Antoniego syna Macieja i Franciszki – wzmiankowano na terenie miejscowej parafii Jeziórka w akcie chrztu z dnia 13.06.1771 roku. W roku 1665 włodarzył tu już Andrzej Pogroszewski, natomiast w roku 1674, regestr pogłównego prowincji wielkopolskiej, wzmiankował tu kilku cząstkowych dziedziców. Byli nimi: Mikołaj Chojnacki, Marcin Bielecki, Marcin Borzawicki i Polkowski. W roku 1759 dziedziczył tu Wincenty Poradowski herbu Korab. Później dobra pniewskie przejął Skarb Państwa, przekazując w administrację Zarządowi Ekonomii w Goszczynie, od którego to odkupili je Jan i Joanna Szczurowscy. W roku 1839 nabyli je Franciszek i Eleonora z Klimontowiczów małżonkowie Daszewscy. Około roku 1884 dobra te – wraz z folwarkiem Wola Pniewska, Wola Pogroszewska i część Osieczka – obejmowały obszar 604 mórg. W roku 1905 dziedzicem dóbr pniewskich był Aleksander Daszewski i jego żona Bronisława Ryx. W rękach tej rodziny majątek pozostawał do 1907 roku. Natomiast roku 1930 majątek – 347 ha – należał do Juliana Zawadzkiego.
W dniu 1 stycznia 1973 roku wieś stała się siedzibą Urzędu Gminy, której obszar położony jest w północno – zachodniej części powiatu grójeckiego, w środkowo – zachodniej części województwa mazowieckiego i w północno – wschodniej części Wysoczyzny Rawskiej, stanowiącej środkową część Niziny Mazowieckiej.
Od północy graniczy z gminą Tarczyn, od wschodu – z gminą Grójec, od południa – z gminą Błędów i od zachodu – z gminą Mszczonów. Północno – zachodnia rubież gminy przylega do gminy Żabia Wola w powiecie grodzisko –mazowieckim, a rubież południowo – zachodnia do gminy Belsk Duży.
W latach 1975 –1998 gmina Pniewy (niegdyś gmina Konie istniejąca do grudnia 1972 roku z siedzibą w Kruszewie) przynależała terytorialnie do województwa radomskiego.
Jest to gmina wiejska, zajmująca powierzchnię 102,05 km², z czego użytki rolne obejmują 73% powierzchni gminy. Pozostałą część – 21% – stanowią użytki leśne. Składa się z 41 wsi i 38 miejscowości sołeckich, w których mieszka 4579 osób.
Współcześnie Gmina ma charakter typowo rolniczy. Produkcja przemysłowa i usługi mają jedynie charakter uzupełniający. Rolnictwo jest tu więc dominującym źródłem zatrudnienia i utrzymania mieszkańców, wspomaganym przez wiele podmiotów gospodarczych.
Podstawę lokalnej produkcji rolnej stanowi wysoko wyspecjalizowane sadownictwo (2000 ha), a w produkcji zwierzęcej przeważa hodowla trzody chlewnej i bydła. Bogactwem Gminy są – poza ww. walorami produkcji rolniczej – lasy, rzeka Jeziorka i usytuowany na niej zalew wodny o powierzchni 8 ha, oraz wspaniała konfiguracja terenu w dolinie rzeki Jeziorki, stanowiąca najbardziej zróżnicowany obszar regionu i kilka interesujących obiektów architektury z ich piękną historią. Także walory przyrodnicze regionu nadrzecznego z zachowanym i jakże pięknym nieskażonym krajobrazem.
Brak uciążliwego przemysłu powoduje, że obszar gminy należy do regionów czystych ekologicznie. To właśnie rolnictwo i czyste, ekologicznie obszary położone w spokojnej, sielskiej okolicy, niezbyt daleko od aglomeracji warszawskiej, są niezaprzeczalnym atutem Gminy, dającym jej poważne możliwości rozwoju agroturystyki i zachowania nieskażonych obszarów przyrodniczych, coraz bardziej rzadkich już w Europie. Dlatego też władze gminy przeznaczyły poważny obszar pod zabudowę rekreacyjno – letniskową.
Choć na terenie gminy nie ma dóbr kultury wpisanych do rejestru Konwencji Haskiej, to istnieją tu obiekty – w tym zabytkowe – średniej klasy, wartościowe architektonicznie i znakomicie usytuowane w terenie. Związane z dziejami okolicznych miejscowości, stanowią o ich historii, są dumą mieszkańców i atrakcją turystyczną. Są to:
• XX – wieczny, neobarokowy kościół pw. Przemienienia Pańskiego w Jeziórce,
• XVIII – wieczny klasycystyczny pałac – obecnie siedziba Specjalnego Ośrodka Szkolno – Wychowawczego – w Jurkach,
• neobarokowy pałac Sadochów z przełomu XX/XXI wieku w Osieczku,
• młyn wodny Bratyszów w Przęsławicach,
• dwór – bezstylowy – w Załężu Dużym, niegdyś własność Łobodowskich,
– XVIII – wieczny dwór Wasilewskich i Sosnowskich w Michrowie.
Na terenie Gminy – we wsi Michrów – zlokalizowano Wytwórnię Napojów Bezalkoholowych „Źródło Pniewy” Spółka z o.o. (Pepsi Cola), wykorzystującą jedno z wielu tu źródeł znakomitej wody.
Obiekty te – w powiązaniu z niezaprzeczalnymi walorami spokojnego, pofalowanego morenowymi wzgórzami krajobrazu – prezentują obraz pięknej polskiej wsi z coraz bardziej wszechobecną, bardzo interesującą architektonicznie zabudową współczesną, stanowiącą o gospodarności i zasobności mieszkańców gminy.
Ostatnie polskie dwudziestolecie XX wieku, a konkretnie powołanie w latach dziewięćdziesiątych instytucji samorządowych, ujawniło jakby potrzebę samoidentyfikacji nowych organizmów terytorialnych. Nawiązywane kontakty, współpraca i nawet konkurencja pomiędzy poszczególnymi ośrodkami samorządowymi, powodowały wzrost zainteresowania się herbem jako elementem tożsamości. Od tego też czasu zauważa się przeogromny wzrost zapotrzebowania na herby – poza oczywiście miastami – także organizmów wojewódzkich, powiatowych i samorządowych.
Lokacja Pniew, ranga wsi gminnej i potrzeba jej samoidentyfikacji, wymusiły poniekąd konieczność graficznego jej wyróżnika. Skonstruowanie takiego nie jest sprawą prostą. Herby bowiem należą do świata symboli. One też funkcjonując zgodnie ze zwyczajem i ugruntowaną tradycją mają tę właściwość, że mogą zastępować określone osoby fizyczne, prawne a nawet przedmioty, pojęcia, zdarzenia lub stany rzeczy.
Są zwięzłymi symbolami wizualnymi, wyróżniającymi owe organizmy przy pomocy znaków i wyobrażeń, służą więc do zwięzłego, wielce lapidarnego ujęcia konkretnych faktów. Są wyróżnikiem reprezentacji organizacji i społeczności, traktują o statusie prawnym, ustroju i cechach szczególnych. Należą do ideogramów, a więc pojedynczych, nie dźwiękowych znaków graficznych określających specyfikę przynależności i terytorium.
Oczywiście wyróżniki te są różne i różne są też sposoby ich wyrażania. Herby więc odnoszą się do przeszłości, do czynników kształtujących charakter owego terytorium lub też odwołują się do nazwy, znaczenia czy też położenia. Także jakiegoś ważnego elementu, np. budowli, patrona, profesji mieszkańców, osobliwości oraz patrona lub nawet lokalnej produkcji. Obecne herby to – wg ustawy – znaki nawiązujące do historii, tradycji, oraz współczesnych zdarzeń i osiągnięć charakterystycznych dla danego terytorium zarządzanego przez organizm samorządowy.
Początkowo herby były używane jako rycerskie, bojowe znaki rozpoznawcze. Znacznie później wyodrębniły się i nabrały cech oznak przynależności stanowych lub terytorialnych. Ponieważ herby rodowe powstały nieco wcześniej, przeto heraldyka miejska – a co za tym idzie samorządowa – wzorują się na heraldyce rycerskiej.
Są więc one graficznymi wyróżnikami miast i terytoriów, służąc do ich jednoznacznej identyfikacji. Wyróżniają się prostotą budowy i przeogromnym bogactwem motywów. One to nieodłącznie towarzyszą dziejom, są cennymi zabytkami i niezwykle ważnymi elementami, źródłami historycznymi.
Sytuacja wymusiła więc zlecenia wykonania projektu herbu gminy wyspecjalizowanej jednostce. Wybrano Instytut Genealogii z Grójca, instytucję mającą już wieloletnie doświadczenia w tym zakresie i poważne też sukcesy.
Głównym założeniem do projektu herbu gminy Pniewy była taka koncepcja jego formy graficznej, aby była ona nośnikiem informacji o terytorium gminy – dla którego też symbol ten jest projektowany – w odniesieniu do tradycji, uwarunkowań historycznych i współczesności.
Obszar administrowany przez gminę, nie wyróżnia się szczególnymi wydarzeniami historycznymi, postaciami czy też wyodrębniającą go specyfiką lokalną na tyle, aby można było jednoznacznie ustalić związany z nimi symbol jednostki samorządowej.
Oczywiście – jak w każdym regionie – i tu poszczególni ludzi i różne wydarzenia zachowały się w pamięci. Są one jednak w większości przypadków efemerydalne i równe wartościowo. Powoduje to brak istotnych, a wyróżniających się elementów godnych symbolu Gminy.
Dość licznie zamieszkałe tu z uwagi na bliską aglomerację warszawską i często zmieniające dobra – w większości przypadków drobne i niezamożne – rodziny ziemiańskie, nie pozostawiały po sobie jakichś szczególnych wspomnień, by te utkwiły w świadomości mieszkańców. Można by się – mimo to – odnieść w tym przypadku do projektu ks. Zdzisława Lubomirskiego, rezydującego w Małej Wsi w sąsiedniej gminie Belsk Duży, który w sąsiedztwie wsi Pniewy posiadał rozległe dobra, a który chciał w jednym z posiadanych uroczysk (Śreniawa) wybudować uzdrowiskowe miasteczko. Także do rodziny Sosnowskich z Michrowa, potomków jednego z twórców Konstytucji 3 Maja. Mimo tego w zamyśle projektowym, zaniechano tego pomysłu.
Dokonano więc analizy argumentów – w tym tradycji, historii, walorów krajobrazowo – przyrodniczych, ekologii, możliwości rozwoju agroturystycznego, ochrony środowiska i rolnictwa.
Rolex replica W tym więc przypadku odniesiono się do najpoważniejszych atutów gminy, którymi są bezsprzecznie historyczne dzieje własności ziemskiej na tym terenie, jak i specyfika lokalnych upraw rolniczych – przede wszystkim sadownictwa – stanowiących podstawę utrzymania większości mieszkańców.
W związku z tym zwrócono się w zamyśle projektowym do mazowieckiej rodziny Pniewskich herbu Ostoja. Oni to dzierżąc wieś gminną Pniewy – gniazdo rodowe i znaczne w okolicy dobra, posadowili je historycznie, nadali im kierunek gospodarowania, wnosząc tym samym podwaliny pod dalszy rozwój tego terytorium. A to dlatego – między innymi – że choć terytorium Gminy było siedzibą licznych i często zmieniających się właścicieli różnych – przeważnie drobnych – posiadłości, żaden z nich nie pozostawił po sobie śladów, pozwalających na zainteresowanie się nimi w trakcie prac projektowych. Tylko Pniewscy biorąc nazwisko rodowe od nazwy posiadanych dóbr – Pniewy – przez wieki wiązali się z terytorium.
Wobec powyższego, wszczęte w tym zakresie badania, jak i sugestie Komisji Heraldycznej przy MSWiA, pozwoliły na podjęcie prac projektowych, w odniesieniu tylko do rodziny Pniewskich herbu Ostoja, bowiem oni to dzierżąc nazwisko – Pniewski – przez wieki świadczyli o swoim gnieździe. Oni też dzierżąc te dobra, skutecznie je w regionie posadowili. Poza tym owi najstarsi i najbardziej znani właściciele omawianego terytorium – Pniewscy – jak nikt inny tkwią w tradycji i symbolice historycznej, w odniesieniu do nazwy wsi dziś gminnej, stanowiącej ich gniazdo rodowe. I jest to niekwestionowany argument. Co prawda Pniewscy niezbyt długo dobra owe dzierżyli, bowiem wzmiankowani są w niewielu źródłach, ale fakt ich występowania w Grójeckim i związek ich nazwiska z nazwą wsi gniazdowej – Pniewami, nie budzi wątpliwości.
Kolejnym elementem, w którego stronę zwrócili się projektanci, było ustalenie także symbolu charakteryzującego bezsprzecznie i jednoznacznie specyfikę lokalnej produkcji rolnej, aby ten nie tylko identyfikował Gminę, ale i wiązał ją z regionem.
Terytorium Gminy – choć atrakcyjne turystycznie i posiadające wielkie walory krajobrazowe, doceniane rekreacyjnie i mogące stanowić obszerną bazę agroturystyczną – jest jednak obszarem rozległych upraw sadowniczych. Wchodzi ono w skład powiatu grójeckiego, stanowiącego też największy sad Europy, w którym sadownictwo jest jak dotąd podstawowym źródłem utrzymania wielu lokalnych rodzin.
W związku z tym projektanci postanowili w projekcie herbu Gminy zawrzeć w jego godle – poza symbolem odnoszącym się do wspomnianej rodziny Pniewskich – także symbol owego sadownictwa, stanowiącego podstawę egzystencji większości mieszkańców Gminy.
Całe współczesne posadowienie obszaru gminy, przyjęte kierunki rozwoju, w tym: rolnictwa, urbanistyki i rekreacji, są kontynuacją wielowiekowych tradycji, w których rodzina Pniewskich – z całym szacunkiem dla książąt Lubomirskich i wielu innych – ma wiodący wkład. To dzięki ich niegdysiejszym inspiracjom i planowanych, rozważnym przedsięwzięciom, gmina rozwija się w kierunku jakże dziś ważnym. Nie ulega wątpliwości, że mądra i dalekowzroczna polityka społeczna ww. mecenasów, położyła podwaliny pod współczesność gminy.
Pniewscy – przyjmując nazwisko od nazwy dóbr Pniewy – zakorzenili tę nazwę na wieki, lokując ją tym samym w centrum dóbr okolicznych.
Analizując powyższe projektanci uznali, że projekt herbu gminy powinien zawierać elementy odnoszące się do związków Gminy z rodziną Pniewskich herbu Ostoja, dla których Pniewy są wsią gniazdową i związków regionu z wiodącym kierunkiem upraw rolniczych.
W związku z tym – w nawiązaniu do tradycji historycznej – projekt herbu powinien zakładać odniesienie do herbu Ostoja, będącego herbem mazowieckiej rodziny Pniewskich, dawnych dziedziców wsi gminnej i dóbr okolicznych, oraz sadownictwa, będącego bezsprzecznie elementem nie tylko charakterystyki gminy, ale i gospodarczej więzi z powiatem,
Wobec powyższego – aby nie powielać bezkrytycznie herbu szlacheckiego – projektanci postanowili uszczerbić herb szlacheckiej rodziny Pniewskich – Ostoja (W polu czerwonym krzyż kawalerski ćwiekowy o długim trzonie, z półksiężycami złotymi po obydwu stronach barkami ku niemu), lokując zamiast półksiężyców – jabłka ulistnione złote.
W polu czerwonym tarczy zawarto więc trzyelementowe godło w barwach złotej (żółtej)
– Krzyż kawalerski ćwiekowy – jak w herbie Ostoja – złoty,
– Dwa jabłka ulistnione – złote.
Tym samym godło owe świadczy o związku terytorium i wsi gminnej Pniewy z ww. rodziną, oraz wielce pozytywnych, wieloletnich i specyficznych uprawach agrarnych – sadownictwo, stanowiących w większości przypadków o zasobności i pozycji społecznej mieszkańców Gminy.
Gwoli prawdy projektanci przyznali, że w zamyśle projektu herbu, zamierzano zaprezentować jako jeden z elementów godła – otłuczony (goły) miecz, stosowany w herbie Ostoja od wieku XVI zamiast krzyża kawalerskiego ćwiekowego. Zaniechano jednak tego pomysłu, stosując się do wypowiedzi jednego z wybitnych znawców tematu. Twierdzi on, że stosowanie miecza w godle herbu Ostoja, jest już od wieku XVI niesłuszne. Dowodzi bowiem, że właściwszym jest zastosowanie w herbie Ostoja krzyża kawalerskiego ćwiekowego, jako elementu najstarszego i bezsprzecznie zasadnego. Istotnie jest to słuszne, bowiem Ostoja z mieczem jest w zasadzie poza barwą pola i klejnotem identyczna z herbem Przeginia.
Za zastosowaniem w herbie krzyża kawalerskiego ćwiekowego przemawiało także i to, że Pniewskich tego herbu wzmiankowano w czasie, kiedy zapewne używali oni w godle swojego herbu jeszcze owego krzyża, a nie miecza.
W ten sposób powstała nowa figura. W całości zaś kompozycji powstał nowy herb mający posadowienie w lokalnej tradycji i o właściwej symbolice.
Projekt gminy Pniewy posiada konkretne umocowanie historyczne i symboliczne. Jest adekwatny w swej historyczności, spokojny w rysunku i barwie, czytelny, estetyczny, ma dobre skojarzenia i jest właściwie zaprojektowanym symbolem graficznym jednostki samorządu terytorialnego.
Projektantami herbu są: Andrzej Zygmunt Rola – Stężycki, historyk, dyrektor Instytutu Genealogii i art. plastyk Janusz Nowierski – z Włocławka.
Projekt herbu – po prowadzonych przez około cztery lata konsultacjach z MSWiA – został w dniu 11 stycznia 2013 roku Uchwałą nr 2 – 1181/O/2013 zatwierdzony przez Komisję Heraldyczną przy MSWiA, jako zgodny z zasadami heraldyki, weksykologii i miejscową tradycją historyczną, zaś w dniu 10 maja 2013 roku, na uroczystej Sesji Rady Gminy, Uchwałą nr XXI /154/13, wprowadzono go do użytku.
Upublicznienie herbu, to akt wielce doniosły o znaczeniu historycznym. Herb jest bowiem spoiwem łączącym ogół mieszkańców, określającym ich wspólne działania na rzecz społeczności lokalnej i symbolem więzi obywatelskiej. Więzi, w przypadku wsi gminnej Pniewy, łączącej mieszkańców od – bez mała – 600 lat.