W sobotę 2 marca 2019 roku o godz. 17.oo, rozświetlony westybul Gminnego Ośrodka Kultury w Tarczynie, zapełnili sympatycy regionu i nie tylko, bowiem wielu było wśród nich luminarzy kultury i sztuki.
Uwagę przyciągały wielkoformatowe, barwne fotogramy, ilustrujące obiekty budownictwa sakralnego w Grójeckiem. Tego dnia bowiem prezentował tu swoje prace znany regionalista Andrzej Zygmunt Rola – Stężycki, który po raz pierwszy w Tarczynie udostępnił swoje zbiory tematyczne, zawarte w cyklu „Regionalia” pt: „Świątynie. Kościoły i kaplice w Grójeckiem”.
Architektura – w tym sakralna – towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Zajmuje więc w naszej świadomości wyjątkowe miejsce. I nie dlatego, że z upływem lat jej obiekty stały się jednymi z najstarszych i najszacowniejszych zabytków. Dlatego też – między innymi – że to w nich właśnie ujawniły się różnorodne rozwiązania – także techniczne – w szczególnie trudnych konstrukcjach, które nie są potrzebne w trakcie realizacji budownictwa mieszkalnego czy gospodarczego. Niebagatelną rolę pełniły – i pełnią – walory artystyczne. Kościoły więc – bo one w większości przypadków stanowią główne obiekty kultu – są świadectwem kultury technicznej i prezenterami konkretnych rozwiązań przestrzenno – artystycznych. I to z reguły takich, w których dominującymi cechami jest prostota i funkcjonalność.
Rodzime budownictwo sakralne w Grójeckiem, nie jest jednolite, aczkolwiek posiada wiele cech właściwych tylko dla tego regionu. Poza tym prezentuje ono szerokie spektrum stylów i możliwości.
Architektura sakralna w Grójeckiem, to w większości przypadków budownictwo ceglane, wypierające z czasem mniej trwałe obiekty drewniane.
Najstarsze kościoły – Grójec i Tarczyn – zachowane w Grójeckiem do czasów współczesnych, pochodzą z wieku XV, choć na starszych – jeszcze romaańskich – budowane są zrębach. Młodsze od nich drewniane – Chynów, Lewiczyn, Lutkówka, Mogielnica i Rembertów – pochodzą z wieku XVII i XVIII, z zachowaniem w większości z nich fragmentów budulca z kościołów poprzednich. Pozostałe świątynie prezentują style: renesansowy, barokowy i klasycystyczny. Nowsze – budowane na przełomie XIX i XX wieku – odniosły się do cech stylów: romańskiego (Goszczyn, Konary), gotyckiego (Boglewice, Mogielnica, Pieczyska, Promna, Przybyszew, Worów, Wrociszew i Nowe Miasto), renesansu (Lipie) i baroku (Jeziórka).
Grójecczyzna jest mało znana. Trudno dociekać przyczyn, ale może tkwią one w sąsiedztwie Warszawy, co już w trakcie zbierania materiałów etnograficznych o Grójeckiem, zauważył w wieku XIX Oskar Kolberg, praktycznie ich nie znajdując?
Budowle sakralne są zwierciadłem regionu. Owym konfesjonałem ludzkich spraw, trosk dnia codziennego. Tym, co łączy owego fundatora i tego, który z podziwem patrzył na to arcydzieło kunsztu i wyobraźni. Stanowią one nie tylko obiekt kultu, ale są również dowodem aktywności mieszkańców i niezaprzeczalną pamiątką czasów minionych.
Grójecczyzna i obszar bezpośrednio przyległy, skutkujący wzajemnym przenikaniem relacji religijno – kulturowych – jest regionem zasobnym w obiekty architektury sakralnej. Poza wieloma (41) kościołami parafialnymi, istnieje tu kilka (8) kościołów filialnych i (19) kaplic. Położone w granicach obecnego powiatu grójeckiego i jego obrzeży w ramach dawnych podziałów administracyjnych – zarządzane są przez Diecezje Warszawską i Radomską.
Zygmunt Rola – Stężycki – to wywodzący się z Grójca publicysta, dziennikarz, historyk i genealog o ugruntowanym dorobku. Członek Związku Literatów na Mazowszu, Polskiego Towarzystwa Heraldycznego i Rosyjskiego Towarzystwa Genealogicznego. Współpracownik wielu instytucji naukowych. Regionalista specjalizujący się w głównie w dziejach Mazowsza Południowego. Dyrektor Instytutu Genealogii.
Z dziennikarstwem związany od 1974 roku. Publikował w prasie ogólnopolskiej, warszawskiej – też za granicą – i regionalnej. Od 2003 roku stale współpracuje z „Okolicą. Gazetą Południowego Mazowsza”.
Jest autorem 25 książek, ponad 100 monografii rodzinnych i 380 obszernych artykułów z zakresu historii Polski, regionu, genealogii i krajoznawstwa. Także wielu referatów naukowych z dziejów ziemiaństwa mazowieckiego, publikowanych w „Zeszytach Zambrowskich”, „Ciechanowskich Zeszytach Literackich” i wydawnictwach naukowych Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie.
Fotografią zajmuje się od 1973 roku. Jest autorem licznych wystaw promujących Grójeckie, które prezentował m.in. w Ciechanowie, Grójcu, Łochowie, Włodawie i wielu innych miejscowościach. W latach 1973 – 1980 był instruktorem fotografii i filmu w Domu Kultury w Grójcu i Gminnym Ośrodku Kultury w Tarczynie.
Wystawę odwiedzać można do połowy kwietnia br., a organizatorzy i Autor zapowiadają już kolejną z cyklu – jesienią – pt. „Budownictwo rezydencjonalne. Pałace i dwory w Grójeckiem”.
