Andrzej Zygmunt Rola – Stężycki
LIPIE – to duża i zamożna wieś położona w gminie Błędów na zachodnim krańcu powiatu grójeckiego.
Nazwa jej odnosi się do nazwy drzew liściastego – lipy wielkolistnej (T.platyphyllos) – i ma odniesienie do niegdysiejszych cech fizjograficzno – morfologicznych terenu.
Wzmiankowana już w roku 1417 (Lypye), potem w 1427 (Lippe), 1476 (Llipye), 1500 (Lyppye), 1576 (Lipie), stanowiła własność rodziny Lipskich herbu Rogala.
Lipscy stanowili dość rozrodzony w dawniej ziemi czerskiej klan. Wywodzi się on z mazowieckiego rodu Milanowskich herbu Jastrzębiec, dziedziców Milanowa pod Warszawą, zwanego dziś Wilanowem.
www.swiss-clock.me
W połowie wieku XV – począwszy od roku 1434 – trzej bracia Milanowscy – Jan, Piotr i Stanisław – dokonali działu dóbr rodzinnych. Jan dziedzic Trzylatkowa, stał się protoplastą rodziny Trzylatkowskich. Piotr wziął Ręczaje i dał początek rodzinie Ręczajskich, zaś Stanisław stając się dziedzicem wsi Lipie w grójeckiem, został prekursorem rodziny Lipskich.
Od tego też czasu rozpoczyna się historia wsi, jej mieszkańców i Lipskich – Rogalitów.
Trzonem owej historii są dzieje parafii, której początki są wielce sensacyjne. Powstała w wyniku dość karkołomnych zabiegów ówczesnego właściciela Lipia – Jana Lipskiego – jako wydzielenie części parafii Jeziórka.
Mikołaj Lipski syn Wojciecha wydzierżawił w roku 1544 część Lipia swojemu stryjowi Stanisławowi. Finałem owej dzierżawy był w roku 1562 proces Mikołaja ze stryjecznymi braćmi. W wyniku tegoż skupił on w latach 1567 i 1568 kilka części w rodzinnym Lipiu i cześć tzw. Czarnego Belska.
Jego synowie: Jan i Krzysztof Lipscy – bracia rodzeni – byli bezdzietni. Oni to właśnie – wraz z bratem stryjecznym Stanisławem – zbliżając się do wieku w którym przychylności spadkobierców raczej spodziewać się nie mogli, w nadziei zapewne na łaskawość niebios….zapisali Lipie fundowanym przez siebie w Lipiu zakonom Karmelitów Trzewiczkowych i Brygidkom.
Po wielu perypetiach, zakony te w roku 1615 dokonały działu zapisanych na Lipiu części i od tego czasu rozpoczęła się nowa epoka w dziejach wsi i zakonów.
Wielce interesującym w sprawie, jest odnaleziony niedawno w Warszawie (2005) dokument pochodzący prawdopodobnie w archiwum Lubomirskich z Małej Wsi. Prezentuje on dość precyzyjnie rys historyczny owych wydarzeń i jest wielce sensacyjny. Treść jego – przytoczona jak niżej w wersji oryginalnej – znakomicie wprowadza w klimat ówczesnych obyczajów, zagadnień prawnych i religijności.
„Klasztor Lipski XX Karmelitów w Woiewodztwie Mazowieckim w Obwodzie Warszawskim do Ekonomii zaczętym został w Roku 1596 przez Wgo JMc Pana Jana Lipskiego iako w ten czas Dziedzica Lipia i do Parafii Błedowskiej należący.
Tenże wspomniony Dziedzic Lipia widząć rok rocznie wylewania wód od Błędowa pochodzącego, i trudność przejścia do Błędowa uprawnionego, a chcąc tak sobie iako poddanym swoim uczynić wygodę, aby w takim oddaleniu od Parafii Błedowskiey na mieyscu mieli Kościół swóy Parafialny, udał się listownie do Jaśnie Wgo Jana Tarnowskiego Pasterza Dyecezalnego, prosząc go aby w Lipiu iako we wsi dziedziczney mógł eregować Kościół Parafialny wyznaczaiąc kilkoro włók początkowo przy Erekcyi przy Lipiu na Posag tego Kościoła. Żądaniu Jego stało się zadość i otrzymał tę łaskę od Jaśnie Wgo Biskupa Dyciesalnego w Dniu 4tego Czerwca Roku 1598, w następuiącym Roku 1599 własnym nakładem wystawił Kościół i Klasztor drewniany.
To ukończywszy za powagą i pozwoleniem przez Jaśnie W. Biskupa Dyeciezalnego użyczonym wprowadził do tegoż Klasztoru i Kościoła XX Franciszkanów, to iest: czterech Xsięży i dwóch Kleryków. Jednego z tych xsięży za Powagą udzieloną Dyeciezalną ustanowił Plebanem. Już ci xx Franciszkani, nie widząć dostatecznego dla utrzymania się opatrzenia zrezygnowali to Beneficium.
Po opuszczeniu tego miejsca przez xx Franciszkanów, testował wprowadzić do Lipia xx Kamedułów, ale i ci niekontentuiąc tą szczupłą posadą i uposażeniem, nie przyjęli tey offerty.
Ztąd starał się uiąć Wny IMPan Jan Lipski, WJMX Pawła Stefana (Gorciurza?) Dziekana i Plebana Warcińskiego, aby tenże przynaymniey na czas nieiaki przyiął na siebie (Curam animarum ) wspomnionego Kościoła Lipskiego, maiąc dla Jego osoby wcześnie wyrobione pozwolenie na Komendę tegoż Kościoła od Jaśnie Wgo Biskupa Gnieńskiego Administratora w czasie Wakansu Biskupstwa Poznańskiego, a ponieważ i tenże wspomniony JMX Dziekan i Pleban Warceński wzbraniał się przyiąć (coram animar) tego Kościoła, zatem Wny Dziedzic Kollator i Fundator iadąc do Krakowa udał się do Karmelitańskiego Klasztoru na Piasku tamże zostaiącego i rozkrzewiaiącego się tam, PX Prowińcyała i Jnnych Oyców Karmelitów prosił, aby się nie wzbraniali przyiąć i rządzić Jego Fundacyą – i udało się temu Fundatorowi; uczyniwszy bowiem z xx Karmelitami umowę i Kontrakt wprost zniemi się udał do Akt Grodowych Czerskich, iako do Jurysdykcyi i dystryktu Fundacyi przyzwoitey, i w tymże Grodzie Czerskiem tenże w Krakowie ułożony i umówiony Kontrakt został obwarowany i notabulowany to iest Roku 1605 a za udaniem się z proźbą na piśmie do Jaśnie Wgo Biskupa Diecezalnego wtenczas JWX Wawrzyńca Goslickiego otrzymali xx Karmelici appobacyą Fundacyi Lipskiey, ioko też i upoważnienia administrowania Sakramentów SS wtymże Kościele Lipskiem, ato w tymże Roku 1605 Dnia 20 Czerwca/: iako to wszystko obszerniey się znayduie in Archivo Lipiensi:/ Takie Fundamenta podłożywszy względem Erekcyi Kościoła i Klasztoru, któremi uzbroieni przeciwko wszelkiey na przytym napaści Oycowie i Przodkowie nasi xx Karmelici używali prawa swego spokoynie przez lat 12; nowe względem tey Fundacyi zamieszanie i (powołanie) wzniciło się. Niespodziewanie umiera Fundator, S.P. Fundatora Brat rodzony Wny Pan Chrystofor Lipski nastawa, aby mu całą wieś Lipie zwrócona została, i w różnych Subiektach, iuż to poprzez swoie iako i jnnych poduszczenia nastawa, aby nietylko Dobra ale i mieszkanie swoie opuścili i do swego wrócili się Klasztoru.
Nic iednak wspomniony Wny Pan Chrystofor Lipski nie wskurał, ponieważ X Prowincyał Karmelitański w tenczas Wawrzeniec (Lipsius) udał się z swoią skargą do Nuncyusza Apostolskiego w ten czas Jaśnie Wgo X (Lekisza?) Biskupa (Ba????ngienińskiego), w którym swoiey niewinności znalazł Protektora i Patrona w roku 1614; Wny Chrystofor (non libenter ??d reverenter) do zapisu cełey od S.p Brata przyobiecaney wsi Lipia przystąpił.
Późniey iednak xx Karmelici kontentuiąc się połową Wsi Lipia, dobrowolnie drugą połowę Wsi Lipia ustąpili Wmu Christoforowi Lipskiemu którą tenże znowu zapisał Zakonnym Pannom Świętey Brygitty, i tym sposobem stał się ich Fundatorem i w posessyą onę połowę odebrały. I tak Karmelici trzymali swoią a Panny Zakonne swoią połowę aż do Pruskiego Rządu, który to Rząd Pruski obydwie te części w swoią posessyą zabrał i szczupłą bardzo XX Karmelitów z ich części wyznaczył Kompetencyą, to iest: 95 Talarów.
XX Karmelici w dalszym czasie wymurowali dosyć obszerny Kościół strukturą arcywyborną wystawiony, wewnątrz ołtarzami lubo drewniannemi, ale rzeźbą iak naydoslonalszą wyrobionemi, ozdobiony. Także Ambona gustowna, także Konfessyonały, organy naypiękniejsze, naylepszą rezonacyą wydawaiące. Zakrystya także porządna i dosyć obszerna z szufladami do chowania bielizny Kościelney i Apparatów. Kościół XX Karmelitów iest pod Tytułem Tróycy Przenayświętszey.
Pamiątka zaś Poświęcenia czyli Konsekracyi Kościoła i Cmentarza Solenna obchodzi się w drugą niedzielę po Świątkach.
XX Karmelici drewniany przed tym Klasztor mieli, za ich staraniem wymurowali Klasztor i zaczęli go (mimedrate?) przed woynami w Roku 1793 i czwartym rozszerzać, ale woyny i rozruchy zatamowały dokończenia onegoż przybudowania, a nareszcie odebranie Dóbr przez Rząd Pruski zatamowało zupełnie, mimo tego iednak przeistoczyli przystawienia owego część iedną na dzwonnicę i onę pokryli.
Kościół i Klasztor potrzebuią (?) i Reparacyi, na tę reparacyę mieliby XX Karmelici Fundusz gdyby Przyświętny Rząd raczył im zwrócić (oblikurdowaną) kwotę za (Furaże) zaległe przyobiecane.
(Intra clauentrum) znayduie się Dworzec, staynia spichlerz stodoła roku 1810 wystawiona, iako i dom o czterech izbach wystawiony. Także ogród kilkuset drzewkami zasadzony i naokoło oparkaniony.”
Siostry Brygidki niebyt długo zabawiły w Lipiu. Około 1622 – 1628 przeniosły się do Warszawy i osiadły na zakupionych tam gruntach, zwąc je o dziwo od nazwy wsi – Nowym Lipiem! Drogi zamykające ów teren nazwano Nowolipiem i Nowolipkami. Nazwy te pozostały do dziś w tych samych miejscach, żyjąc w nazwach ulic warszawskiej dzielnicy Muranów w gminie Śródmieście. Dzieje parafii, kościoła, klasztoru i konwentów są jedynie fragmentem dziejów wsi i jej spraw. Co prawda obszernym i interesującym, ale… fragmentem.
Z czasem zmieniali się właściciele wsi i narastały sprawy nowe, nie mniej interesujące. Te czekają zapewne na swojego odkrywcę i prezentera. Nie mniej sensacyjne są dalsze dzieje wsi i związanych z nią rodzin Dall Trozzów, Suskich i innych sadowiących Lipie w gronie najbardziej interesujących miejscowości w grójeckiem i regionie. Zaczerpnięte z książki dostarczonej przez Egmont